Eerder schreef ik reeds over hoe ons hoger onderwijs aan het evolueren is post-corona, met de (groeiende) invloed van online onderwijsvormen. Nu het academiejaar (toch qua contactmomenten) weer is afgelopen, leek het me nuttig mijn ervaringen van het voorbije jaar kort op te lijsten.
In de bovenvermelde blogpost had ik het voornamelijk over de lage opkomst in de hoorcolleges, ondermeer door het ter beschikking stellen van lesopnames. Dat was alleszins mijn ervaring in het 1ste semester. De opkomst was weliswaar sterk vak-afhankelijk, maar studenten staken in een (anonieme) informele evaluatie niet onder stoelen of banken dat lesopnames een "gamechanger" waren. Voor een vak dat ik doceerde in 1ste master (en waar de fysieke opkomst zeer laag was), kwamen volgende opmerkingen van studenten naar voor op de vraag waarom de lessen amper werden bijgewoond (selectie):
- Op en af gaan naar Heverlee kost extra tijd en moeite. Er is al zo'n grote lading werk (exclusief een examengerichte aanpak) dat die extra tijd heel aangenaam is. Bovendien kan je de opname pauzeren, waardoor er minder nood is aan de les later herhalen + meer flexibiliteit. Wel goede lessen =)
- Zeer goede lessen, helaas waren er veel groepswerken en deadlines die tegelijk vielen en was het soms onmogelijk om momenten te vinden om daarvoor samen te zitten zonder lessen te skippen. (en hoge werkdruk dus soms handig om met de uren te kunnen schuiven).
- De opkomst is laag bij alle lessen. Sinds corona hebben veel studenten beseft dat het makkelijker is leerstof op zichzelf te verwerken en opnames te kijken indien nodig. Er waren ook zó veel tijdrovende projecten dat ik te veel moest brossen, want eigenlijk was deze les wel aangenaam en nuttig.
- Tijdswinst: Doordat ik 20 minuten heen en terug zou moeten fietsen van de campus en de opnames op maal 1.25 perfect volgbaar zijn win ik een aanzienlijke hoeveelheid tijd als ik ze gewoon op kot kijk.
In zekere zin zijn deze antwoorden zelfs begrijpbaar. De contactmomenten worden niet ervaren alsof het live bijwonen een meerwaarde vormt, of toch niet in die mate dat het opweegt tegen andere ongemakken zoals het zich verplaatsen naar de campus. Ik kan dat als docent jammer vinden - zeker omdat ik veel moeite steek in het goed voorbereiden en interactief maken van lessen (en ook wel regelmatig gouden krijtes allerhande win vanwege de studenten :-)) - maar goed, the proof of the pudding is in the eating.
Docenten kunnen hier dan op verschillende manieren mee om gaan. Ofwel kan je eerder een dwingend systeem opzetten door bijvoorbeeld de beschikbaarheid van lesopnames te beperken in de tijd, ofwel kan je actiever gaan nadenken over de rol en functie van hoorcolleges en op welke manier we die contactmomenten meer optimaal kunnen gebruiken. Dat laatste heeft alleszins mijn voorkeur.
Eén van de werkvormen die dan vaak naar worden geschoven is dat van flipped classroom. Grosso modo houdt dit in dat je studenten vóór het contactmoment de opdracht geeft om een opname te bekijken, een stuk tekst te lezen, een probleem tot nadenken geeft ... en dat het contactmoment dan dient om hier verder dieper in te gaan. De meerwaarde is dan dat je inhoudelijk meer kan bieden, en er meer tweerichtingsverkeer is tijdens het contactmoment zelf. Dat is de theorie.
In praktijk vraagt dergelijke aanpak natuurlijk wel een ander type inspanning, zowel van docent als student. Als docent moet je anders gaan nadenken over hoe je bepaalde inhoud wil aanbrengen. Van studenten wordt verwacht dat men op voorhand het materiaal doorneemt, anders heeft het hele opzet natuurlijk geen zin. En vooral bij dat laatste loopt het soms wel mis. Vanuit diverse onderwijscommissies (aan mijn universiteit verantwoordelijk voor een opleiding) waar ik in zetel, hoor ik van studenten dat flipped classroom soms wel is doorgeslagen. Docenten stellen een video ter beschikking die langer duurt dan het contact moment zelf. Tja ... zoiets werkt natuurlijk niet, vooral omdat je een onevenredig groot deel beslag legt op de tijd van de student.
In een mastervak dit afgelopen tweede semester van het academiejaar heb ik daarom bewust geëxperimenteerd met korte videoclips in de flipped classroom werkvorm, variërende van 10 tot pakweg 25 minuten. Telkens trachtte ik een probleem te situeren, wat diverse oplossingen zouden kunnen zijn, met telkens de vraag aan studenten om er op voorhand concreet over na te denken en hun zienswijze mee te brengen naar het hoorcollege. Dat gebruikte ik dan als startpunt van de discussie in een eerste helft van de les, om dan in de tweede helft geavanceerde inhoud te behandelen die hierop verderging. De videoclip in kwestie nam ik zelf enkele dagen op voorhand op, in een informele stijl, vaak met wat snelle handgeschreven slides (dus zeker geen afgeborsteld filmpje), en ik vermoed dat dat wel hielp om studenten in de juiste mindset te krijgen. Alleszins beter dan studenten een lesopname van 2 uur voor te schotelen of een tekst van 20 pagina's te laten doorworstelen.
Enfin, zoals ik zei, the proof of the pudding is in the eating. Binnenkort examens, dus ik zal wel merken wat de leereffecten zijn ...
